به گزارش ما آنلاین، دکتر سیدمهدی حسن‌زاده عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران و دبیر علمی اولین سمینار ملی بررسی رفتارهای خودکشی و راهکارهای پیشگیری از آن در ایران، گردآوری و تدوین این متن را برعهده داشته است.
در تدوین این متن همچنین دکتر احمد حاجبی، دکتر میترا حفاظی، دکتر آفرین رحیمی موقر، دکتر معصومه امین‌اسماعیلی، دکتر عزیزه ابراهیم‌پور و علی بهرام‌نژاد نیز مشارکت داشته‌اند.
امروزه رسانه‌ها با تامین طیف وسیعی از اطلاعات نقش مهمی در اجتماع بشری ایفا می‌کنند. رسانه‌ها می‌توانند تاثیری جدی بر نگرش، اعتقاد و رفتار مردم بگذارند و نقش حیاتی در عملکرد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جامعه داشته باشند. بنابراین لازم است در تهیه و انتشار اخبار مرتبط با سلامت جسمی، روانی و اجتماعی جامعه توصیه‌ها و شواهد علمی در خصوص چگونگی درج اخبار رعایت شود. شواهد و تجربیات گذشته موارد متعددی از بروز اپیدمی یا همه‌گیری خودکشی به دنبال انتشار نامتناسب اخبار مربوط به خودکشی افراد خاص و شناخته شده در سطح جهان و ایران را نشان می‌دهد. بدین لحاظ رسانه با درج و انتشار صحیح اخبار می‌تواند در پیشگیری از خودکشی نیز نقش فعالی داشته باشد.
خودکشی شاید غم‌انگیزترین روش ختم زندگی یک فرد محسوب شود. رنج ناشی از خودکشی غیر قابل بیان است و سبب می‌شود اعضای خانواده، دوستان و همکاران با فقدانی عمیق و احساس گناه مواجه شوند. در پی خودکشی حالت سردرگمی و تخریب بروز می‌کند که در غالب موارد قابل توصیف نیست. اغلب افرادی که به خودکشی فکر می‌کنند، برای اقدام به خودکشی مردد هستند و مطمئن نیستند که می‌خواهند بمیرند. یکی از عواملی که ممکن است افراد مستعد را به سمت خودکشی سوق دهد، انتشار خودکشی در رسانه‌ها می‌باشد. این‌که رسانه چگونه موارد خودکشی را گزارش کند، می‌تواند تاثیر زیادی در اقدام به خودکشی در دیگران داشته باشد. این راهنما برای استفاده‌ی رسانه‌ها در مورد خودکشی، چگونگی گزارش خودکشی، خطاهایی که باید در گزارش خودکشی از آن اجتناب کرد، می‌پردازد.
اثرات گزارش خودکشی بر بروز خودکشی:
گزارش‌های خبری، مقالات و بیان هیجان‌انگیز مسائل مرتبط با خودکشی در رسانه‌های سال‌های گذشته بحث‌انگیز بوده است. رمان غم‌های ورتر جوان (The Sorrows Of Young Werther) یکی از قدیمی‌ترین نمونه‌های انتشار خبر خودکشی است که انتشار آن در سال ۱۷۴۴، موجب افزایش خبر خودکشی شده است. در این رمان ورتر جوان به دلیل بی‌وفایی معشوق، با شلیک گلوله‌ای خودکشی می‌کند. پس از انتشار این رمان موارد متعددی از خودکشی به روشی مشابه در مردان جوان گزارش شد. همچنین کتاب Final Exit نوشته‌ی (درک همفری) که منجر به افزایش موارد خودکشی با روشی مشابه در نیویورک شد.
در ایران نیز مثال‌هایی وجود دارد؛ از آن جمله خودکشی یکی از افراد سرشناس در یکی از شهرهای کشور بود که به طور وسیعی در شهر توسط رسانه‌ها و جراید با بزرگنمایی و تحریک احساسات عمومی گزارش شد و پس از آن موارد متعدد خودکشی با روشی مشابه در آن شهر اتفاق افتاد و یا انتشار کتابی از یکی از نویسندگان کشور که منجر به افزایش اقدام به خودکشی در جوانان علاقمند به این نویسنده شد. هر چند میزان انتشار و تبلیغ در مورد خودکشی بیشتر باشد، همبستگی بیشتری بین میزان تبلیغات و بروز خودکشی در دیگران مشاهده می‌شود. پخش گزارش در شبکه‌های متعدد و برنامه‌های مختلف تلویزیون تاثیر بیشتری در میزان خودکشی خواهد داشت. بنابراین، پرهیز از انعکاس اخبار خودکشی می‌تواند در پیشگیری از رفتارهای تقلیدگرایانه‌ی خودکشی کمک کننده باشد. انتشار خبر خودکشی این عقیده را که خودکشی روشی طبیعی برای حل مشکلات است، گسترش می‌دهد. همچنین انتشار مکرر و مداوم اخبار مرتبط با خودکشی اشتغال فکری در مورد خودکشی به ویژه در نوجوانان و جوانان را افزایش می‌دهد.
منابع معتبر ارائه دهنده‌ی آمار خودکشی:
در کشور ما منابع متعددی مسوولیت ثبت و ارائه‌ی آمار خودکشی را بر عهده دارند؛ از جمله مرکز گسترش شبکه و ارتقای سلامت وزارت بهداشت که توسط نظام ثبت مرگ آمار مربوط به مراکز بهداشت استان‌ها، بیمارستان‌ها، اداره‌ی ثبت احوال، پزشکی قانونی و مراکز درمانی خصوصی، رابطین بهداشتی را جمع‌آوری می‌کند و نیز مراکز دیگری همچون اداره‌ی امور اجتماعی استانداری، نیروی انتظامی و بیمارستان‌های دولتی که هر یک جداگانه ثبت موارد خودکشی را بر عهده دارند.
چگونگی گزارش خودکشی:
به طور کلی در مورد انتشار مطالب مرتبط با خودکشی موارد زیر باید رعایت شود:
- در بین آمار خودکشی نباید صرفا به ارائه‌ی اعداد و ارقام اتکا شود، آمارهای خودکشی با دقت و به درستی و مطابق نظر یک متخصص و با مقایسه‌ی آمار سایر نقاط دنیا باید تفسیر شود.
- منابع اطلاعاتی که مورد استفاده قرار می‌گیرند، باید معتبر باشند.
- از تعمیم موارد معدود خودکشی در یک منطقه با اعلام عباراتی مانند «همه گیری خودکشی» یا «منطقه با بالاترین شیوع خودکشی در دنیا» باید پرهیز شود.
- از گزارش رفتار خودکشی به عنوان پاسخی قابل درک به تغییرات اجتماعی، فرهنگی یا تنزل رتبه‌ی اجتماعی باید ممانعت شود.
چگونگی انتشار موارد خودکشی:
به منظور خنثی سازی خودکشی‌های تقلیدی لازم است که از موارد زیر پرهیز و یا آن را به حداقل ممکن رساند:
- پوشش خبری هیجان‌انگیز در مورد خودکشی (به ویژه در مواردی که افراد مشهور و مورد وثوق مردم اقدام به خودکشی می‌کنند؛ در این موارد تا حد امکان پوشش خبری باید محدود باشد).
- چاپ عکس افراد اقدام کننده و روش اقدام به خودکشی و صحنه‌ی خودکشی.
- چاپ واژه‌ی خودکشی در تیتر و صفحه‌ی اول جراید.
- گزارش جزئیات روش خودکشی (اعلام محل اقدام به خودکشی مانند سقوط از بالای برج، زیر ریل قطار، بالای پل و …، ریسک خودکشی را در افرادی که از این مناطق استفاده می‌کنند، افزایش می‌دهد).
- توصیف خودکشی به عنوان مساله‌ای غیرقابل توضیح یا ساده‌انگارانه.
“علی‌رغم این‌که همه چیز برای او فراهم بود، اقدام به خودکشی کرد”؛ “دختری به خاطر این‌که اجازه‌ی رفتن به مهمانی دوستش را نداشت، خودکشی کرد”؛ “دانش آموزی به دلیل قبول نشدن در کنکور خودکشی کرد”. خودکشی هیچ گاه در نتیجه‌ی یک عامل یا حادثه اتفاق نمی‌افتد. معمولا تعامل پیچیده‌ای از عوامل روانی، بیماری جسمی، سوء مصرف مواد، مشکلات خانوادگی، تعارضات بین فردی و استرس‌های زندگی منجر به خودکشی در فرد می‌شود.
- معرفی خودکشی به عنوان عملی تحسین‌برانگیز و قهرمانانه.
- تولید و پخش فیلم‌هایی که بر اساس داستان‌های واقعی از خودکشی افراد ساخته شده باشند، می‌تواند خطر خودکشی را در افراد مستعد افزایش دهد؛ لذا از ذکر عبارت‌هایی چون “این داستان واقعی است”، پرهیز شود.
- درج اخبار مربوط به خودکشی در رسانه‌هایی همچون روزنامه‌ها و مجلات به دلیل ماندگاری، بازخوانی و تکرار مجدد، خطر تاثیرات منفی این اخبار را در مقایسه با اخبار کوتاه شفاهی در رادیو و تلویزیون، افزایش می‌دهد.
توصیه مهم:
هنگام انتشار خبر خودکشی به اثرات خودکشی بر خانواده و بازماندگان فرد اقدام کننده، رنج و انگ وارده بر خانواده در اثر انتشار خبر خودکشی توجه کنید.
بایدها و نبایدها:
- با افراد ذی‌صلاح در بخش بهداشت و درمان (دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت و یا گروه روانپزشکی و سلامت روان دانشگاه‌های علوم پزشکی) و منابع معتبر از نزدیک همکاری کنید.
- از واژه‌ی “خودکشی موفق” برای خودکشی‌های کامل منجر به مرگ استفاده نکنید.
- اطلاعات مرتبط را فقط در صفحات داخلی جراید منتشر کنید.
- عکس افراد یا نوشته‌هایی را که توسط آنان از قبل از اقدام به خودکشی نوشته شده، چاپ نکنید.
- جزئیات روش اقدام به خودکشی را چاپ نکنید.
- دلایل ساده‌انگارانه برای اقدام به خودکشی ارائه نکنید.
- از بزرگنمایی و هیجان‌انگیز جلوه دادن اقدام به خودکشی بپرهیزید.
- اختلالات روانی و بحران‌ها را توسط متخصصین و کارشناسان تعریف کنید و از مردم بخواهید در صورت وجود چنین مشکلاتی به مراکز درمانی روانپزشکی و مراکز مشاوره مراجعه کنند. مراکز مشاوره تلفنی ۱۲۳ و ۱۴۸ و مراکز مشاوره خصوصی می‌توانند در مواقع بحرانی کمک‌رسان باشند.
- تا آنجا که امکان دارد مثال‌هایی از کسانی که بحران‌های زندگی (حوادث ناگوار) را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند، ذکر کنید.
- عواقب جسمی اقدام به خودکشی که منجر به مرگ نشده، از جمله آسیب مغزی در اثر خفگی، فلج و … را تشریح کنید.
- مراکز کمک‌رسانی مرتبط با خودکشی را نیز هنگام پخش اخبار خودکشی، معرفی کنید.
منابع:
American Association of Suicidology and Canadian Of Suicidology Media Guidelines, World Health Organization
انتهای پیام
