آموزه‌هایی از فلسفه تکنولوژی برای متخصصان ارتباطات

در بخشی از چکیده این مقاله آمده؛
انسان بودن در عصر هوش مصنوعی به چه معناست؟ این پرسشی کلیدی برای متخصصان ارتباطات است و پاسخ به آن نیازمند تأملات فلسفی است. برای فهم هوش مصنوعی و نحوه تعامل آن با جامعه و متعاقباً شکل‌دهی به جهان جدید ارتباطات، پیش از همه به فهمی از خود تکنولوژی و زدودن بدفهمی‌ها از آن‌ نیاز داریم. دسته‌ای از تأملات که در حوزه فلسفه تکنولوژی پیگیری می‌شود؛ قلمرویی بسیار بارور و روبه‌گسترش در جهان آکادمیک فلسفی که به متخصصان ارتباطات کمک می‌کند تا فهمی عمیق‌تر از ماهیت تکنولوژی، نحوه‌ی پیدایش، گسترش و انقراض آن، تعاملات آن با جامعه و نقش کنشگران انسانی در این تحولات داشته باشند. این فهم برای تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌های آگاهانه‌ و مسئولانه‌تر درباره تکنولوژی‌ها ضروری است.
یکی از تصوّرات غلط رایج که توسط فلسفه تکنولوژی برچیده شده است، مفهوم تکنولوژی به عنوان یک موجودیت خنثی است. تکنولوژی‌ها بدون ارزش نیستند. آنها تجسّم مفروضات و سوگیری‌های آگاهانه یا ناآگاهانه مبدعان خود و زمینه‌های اجتماعی، تاریخی، اقتصادی و سیاسی‌ای هستند که در بستر آن‌ها بوجود می‌آیند. الگوریتم‌ها می‌توانند تبعیض را تداوم بخشند یا کاهش دهند، پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی می‌توانند گفت‌وگوهای دموکراتیک را تقویت کنند یا می‌توانند نفرت و خشونت را گسترش دهند و ابزارهای ارتباطی بر رفتار کاربران تأثیر می‌گذارند. در سمت مقابل، جوامع، تاریخ و ما انسان‌ها مقهور روندهای دترمینیستی تکنولوژی (جبرانگارانه) هم نیستیم؛ دترمینیسم تکنولوژیک به این معناست که تکنولوژی مولفه اصلی در شکل‌گیری سبک زندگی، ارزش‌ها، نهادها و مولفه‌های دیگر اجتماعی ماست. در این نگاه همه چیز متعیّن شده است و تکنولوژی، فرهنگ و جامعه را خارج از اراده‌ی انسان‌ها و کنترل آن‌ها می‌سازد. شناخت این بدفهمی‌ها و تفاوت‌های ظریف ریشه‌ای آن‌ها، به متخصصان روابط عمومی و ارتباطات اجازه می‌دهد تا تکنولوژی‌ها را قبل از اتخاذ آن‌ها ارزیابی انتقادی کنند و چنانچه نقشی در توسعه آن‌ها دارند آگاهانه‌تر مسئولیت خود را ایفا کنند.
آموزه‌هایی که از فلسفه تکنولوژی ارائه خواهم داد برگرفته از رویکرد فیلسوفان عقلانیت نقاد است که شباهت فراوان به چارچوب‌های معرفت‌شناسی تکاملی دارد. در این چارچوب تکاملی یا فرگشتی، تکنولوژی‌ها فاقد ذات هستند و نگاه‌های دترمنیستی (جبرانگارانه) و خودمختارانه به تکنولوژی غیرقابل دفاع است. از دیگر مقوّمات این چارچوب، نگاه‌های سیستمی و اجتماعی-‌تکنیکی به تکنولوژی و تأثیرپذیری و تأثیرگذاری تکنولوژی از/بر زیست‌بوم است. مخالفت با رویکردهای آرمان‌شهرگرایانه به تکنولوژی و محلی بودن تکنولوژی‌ها به معنای حساس بودن به ظرف و زمینه از دیگر مولفه‌های اصلی رویکرد عقلانیت نقاد به تکنولوژی‌هاست. از این منظر تکنولوژی‌ها صرفاً مصنوعات فیزیکی نیستند بلکه شامل تمامی تکاپوهای انسانی برای تغییر جهان در جهت مطلوب خود هستند. با این تلقی کامپوترها، شبکه‌های اجتماعی، هوش مصنوعی، نهادهای مختلف اجتماعی و کارخانه‌ها و شرکت‌ها، شیوه‌های حکمرانی، قوانین و دستورالعمل‌ها، دریانوردی، موشک‌ها و راکت‌ها و انواع دست‌سازه‌ها و مصنوعات فیزیکی انسان و میلیون‌ها تکاپوی دیگر، تکنولوژی‌های سخت یا نرم‌‌ محسوب می‌شوند.