13

از خزان تا رانت رسانه‌ها پس از کودتای ۲۸ مرداد

  • کد خبر : 3160
از خزان تا رانت رسانه‌ها پس از کودتای ۲۸ مرداد
اندیشه حاکمیت در این دوره به‌ویژه سال‌های پس از کودتا، حذف و محو امکانات مادی تولید رسانه‌های مکتوب بود. این اندیشه چنان نیرومند بود و آنچنان به حذف و سانسور به مثابه استراتژی بدون انعطاف تکیه داشت که روز اول شهریور همان سال، انتشار دو روزنامه مهم اطلاعات و کیهان را متوقف کرد.

به گزارش ما آنلاین،  جلوگیری از انتشار روزنامه‌های یادشده که هرگز در اختیار نهادها و احزاب مخالف دربار و شاه قرار نگرفته بود، نشان می‌دهد که حاکمیت جدید به اهمیت رسانه‌های نوشتاری پی برده است. تنها دو سال پس از کودتا بود که قانون مطبوعات جدید نوشته شد و در آن نخستین بار «لغو مجوز» رسانه‌های نوشتاری مورد تأکید قرار گرفت. حضور ابوالحسن عمیدی نوری، مدیر روزنامه داد و از مخالفان سرسخت محمد مصدق در مقام معاونت نخست‌وزیر برآمده از کودتا که سخنگویی دولت را نیز در اختیار داشت، نشان می‌دهد که برخورد با مطبوعات به مثابه یک عنصر مهم در کانون توجه بوده است. ایجاد تنگنا برای روزنامه ها ادامه داشت و در ۲۵ شهریورماه گروهی از روزنامه‌نگاران که پس از دیداری از رومانی به پایتخت آمده بودند، دستگیر شدند. اوج خشونت علیه روزنامه‌نگاران را می‌توان دربرخورد با کریم پورشیرازی، مدیر روزنامه شورش دانست که بر اساس نوشته‌های تاریخ، در محل دژبان مرکز به آتش کشیده شد. در حالی که احزاب و جمعیت‌های سیاسی مخالف شاه به مرور از صحنه بازیگری فعال خارج می‌شدند، رسانه‌های آنها نیز توقیف و بسته شدند. حزب توده به مثابه بزرگ‌ترین سازمان سیاسی غیرحکومتی که در سال‌های پس از برکناری رضاشاه توانست بازسازی تشکیلاتی را انجام دهد، به عنوان دارنده بزرگ‌ترین سازمان تولید رسانه‌های نوشتاری، ۷۳ رسانه را تولید کرد. روزنامه سیاست، نامه رهبر به سردبیری احسان طبری، روزنامه مردم که نویسندگان مشهوری مثل مصطفی فاتح، جلال آل‌احمد و صادق هدایت در آن حضور داشتند، نشریه‌های به سوی آینده، شهباز، دژ، روزنامه گیلان، جرس و… از جمله مشهورترین نشریه‌های حزب توده بودند که پس از کودتا تعطیل شدند. روزنامه‌های طرفدار مصدق و نیروهای مستقل مثل روزنامه کشور متعلق به سیدمحمدرضا جلالی نائینی، روزنامه اقدام وابسته به عباس خلیلی، روزنامه جبهه در اختیار احمد زیرک‌زاده، باخر امروز متعلق به حسین فاطمی، روزنامه ستاره به مدیریت احمد ملکی و… نیز از فعالیت بازماندند.

در دهه ۱۳۴۰ به مرور اجازه انتشار به برخی رسانه‌‌ها به‌ویژه مجله‌های ادبی، روشنفکری و اقتصادی داده شد. گروهی از روشنفکران و نویسندگان ایرانی در این سال‌ها به سمت انتشار مجله‌های با محتوای روشنفکری حرکت کردند. نشریه‌هایی مثل یغما با مضمون ادبیات و تاریخ به سردبیری حبیب یغمایی که نویسندگانی مثل مجتبی مینوی، جلال‌الدین همایی و دکتر محمد معین در آن می نوشتند را می‌توان نمونه‌ای از انتشارات دارای مجوز فعالیت در آن مقطع دانست. مجله خواندنی‌ها به سردبیری علی اصغر امیرانی، مجله نگین به سردبیری محمود عنایت، مجله فردوسی به سردبیری عباس پهلوان، تهران مصور به صاحب‌امتیازی عبدالله والا و… نمونه‌های مطبوعات دوره پس از کودتا به حساب می‌آیند. ویژگی این نشریه‌ها پرداختن به تاریخ، ادبیات جهان و مسائل روشنفکری بود که به مرور نوعی آزادی نسبی در انتقاد به دولت‌ها -به جز شاه و دربار- به آنها داده شد. در سال‌های بلافاصله پس از کودتای ۲۸ مرداد، طرفداران محمد مصدق نشریه‌های مخفی به نام «راه مصدق» را تا اسفند ۱۳۳۵ منتشر کردند. مکتب مصدق نیز نام نشریه‌ای وابسته به نهضت ملی مقاومت بود که از دی ۱۳۳۲ تا بهار ۱۳۳۳ منتشر شد. در این دوره مطبوعات دینی نیز اجازه چاپ پیدا کردند.

افزایش درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام در دهه ۱۳۴۰ و اجرای برنامه‌های عمرانی در این سال‌ها موجب شد که دولت‌ها به رسانه‌هایی که «امتیاز» نشر گرفته بودند، کمک‌های مالی کنند و به این ترتیب علاوه بر نفوذ و اعمال حاکمیت قانونی در اداره ماهیت و محتوای نوشته‌ها، نوعی رانت‌جویی نیز به اجرا درآید و رسانه نوشتاری «امتیاز»ی بود که رژیم گذشته به هر کسی نمی‌داد. ورود سیاسیون طرفدار رژیم در حوزه مطبوعات با انتشار روزنامه اثرگذار آیندگان راه تازه‌ای بود که دولت برای آزادی بیشتر مطبوعات انتخاب کرده بود.

لینک کوتاه : https://cmmagazine.ir/?p=3160
  • منبع : ماهنامه مدیریت ارتباطات، شماره ۲۸

نوشته های مشابه

ثبت دیدگاه

دیدگاهها بسته است.