▪️هرچند این مفهوم قدمتی به درازای تاریخ دارد و به‌ویژه در مکاتب شرقی مانند بودیسم، هندوئیسم و عرفان ایرانی محور اصلی است با این حال با وجود محبوبیت واژه‌‌ی ازخودبیگانگی، این ایده، یک مفهوم مبهم با معانی متکثر و با رویکردهای متفاوت باقی مانده است.
▪️ازخودبیگانگی مفهومی است که نزد همگان با تصور آن تصدیق می‌شود، اما توصیف آن دشوار است، چون یا نمی‌دانیم خود ما کیست که از آن بیگانه شده‌ایم، یا از خود تصوری داریم که دیگران با آن بیگانه‌اند.
▪️مارکس ازخودبیگانگی را نتیجه‌‌ی مالکیت خصوصی سرمایه‌‌ی استخدام کارگران با دستمزدی ناچیز و عدم کنترل آنان بر نتیجه‌‌ی آنچه ساخته‌اند، می‌دانست. به گمان او در نظام‌هایی که موجب ازخودبیگانگی می‌شوند، افراد به خاطر رضایت درونی یا احساس تداوم خوشایند زندگی کار نمی‌کنند، بلکه این زندگی است که آنها را می‌زید و به یک فعالیت مکانیکی یا عادت تبدیل می‌شود که دیگران آن را اداره می‌کنند. بی‌تردید از میان رفتن ازخودبیگانگی با گسترش دنیای مجازی، شوخی تلخی است.
▪️اوج بروز ازخودبیگانگی یک فرد، اعتیاد است. انسانی که به سوی مواد مخدر می‌رود، با غرق‌شدن در آن فقط سعی می‌کند خود و پیرامون خود را – ولو برای زمانی کوتاه – ترک و فراموش کند. فرد معتاد دیگر تحمل خود را ندارد و معنایی برای بودن و هدفی برای مبارزه‌کردن به خاطر نمی‌یابد. فقط عمر باید بگذرد، چون برای پایان‌دادن به زندگی خود هم قدرتی ندارد.
▪️اکنون کیست که کتاب‌ها و مقالات بی‌شمار در زمینه‌‌ی اعتیاد به صفحات فضای مجازی و بازی‌های کامپیوتری را نخوانده یا نشنیده باشد، از آمارهای وحشتناک عواقب این اعتیاد و کلینیک‌های روبه‌گسترش ترک آن بی‌خبر باشد و البته خود نیز توانسته باشد به توصیه‌های ضرورت محدود کردن استفاده از آن عمل کند؟
▪️صفحات شبکه‌های اجتماعی به گونه‌ای طراحی شده که همچون تصویر تمثیلی چارلی چاپلین در فیلم عصر جدید که نمی‌توانست لحظه‌ای از سفت‌کردن پیچ‌ها غفلت کند، انگشت کاربر هم باید مدام حرکت کند و به صفحه‌‌ی بعدی برود و اگر در خط تولید حداقل برای ناهار یا خواب توقفی متصور است، در صفحات وب آن هم وجود ندارد. آیا واقعاً کسی می‌تواند در فیس‌بوک یا اینستاگرام آن‌قدر ورق بزند تا به آخرش برسد؟ آیا این نمایشی از مفهوم ازخودبیگانگی بی‌نهایت انسان نیست؟
▪️وجه دیگر ازخودبیگانگی امروز رواج شخصیت‌های نمایشی برای دریافت تأیید دیگران و افزایش دنبال‌کنندگان از مسیر خوشایند آنان است. هر کس به هر شکل و قیمتی سعی می‌کند جلب توجه کند و حاصل آن، ابتذال سلیقه و کاهش عمق اندیشه است. مارکس برای مبارزه با این وضعیت، خودآگاهی طبقهی کارگر و اتحاد آنها را تجویز می‌کرد. به گمان من آگاهی‌بخشی جهانی و اتحاد عقلا و روشنفکران عالم که به این خطر وقوع یافته‌اند و الگوسازی عملی توسط آنها، تنها راه باقی‌مانده است.
▪️باید برای سر زدن به همه‌‌ی وسایل ارتباطی جدید مانند کامپیوتر یا تبلت یا تلویزیون هوشمند و البته تلفن همراه، زمان‌بندی مشخصی داشته باشیم و ساعات بیشتری برای خودمان بگذاریم و تنها باشیم یا با آنان که دوست‌شان داریم، وقت بگذرانیم، در حالی که هیچ وسیله‌‌ی ارتباطی دیگری روشن نیست. اکنون باید شعار ما این باشد: «کاربران جهان متحد شوید».
🗞️ پاره‌ای از متن «کاربران جهان متحد شوید» که در شمارهٔ ۱۴۵ ماهنامهٔ مدیریت ارتباطات به چاپ رسیده است.
🔻نسخهٔ چاپی ماهنامه را از دیجی‌کالا و نسخه دیجیتال آن را از مگیران و طاقچه تهیه کنید. برای تهیه اشتراک با ۸۸۳۵۶۰۷۶ تماس بگیرید.
